گرمی و سردی بر طبق مزاج انسان مشخص می شود نه میزان حرارت بدن، سوخت و ساز سلولی مواد خوراکی تعیین کننده گرمی یا سردی است.
به طور کلی مزاج انسان بستگی به این چهار صورت گرمی و سردی و خشکی و تری دارد.
آنچه به عنوان مزاج در طب سنتی بیان می شود 4 مزاج است که عبارتند از :
1 – گرم و خشک (صفرا) 2 – گرم و تر (دم) 3 – سرد و تر (بلغم) 4- سرد و خشک (سودا)
این مزاج ها ممکن است در اثر کنش عوامل داخلی، خارجی و روانی یک شخص و مسائلی مثل فصل، سن ، جنسیت، مکان زندگی و حالت های روانی تحت تاثیر قرار بگیرد و تغییر کند.
در واقع، گرمی و سردی فقط یک مفهوم است برای اینکه متخصص طب سنتی بتواند براساس آن بیماری را تشخیص دهد و بتواند برنامه درمانی را تعیین و داروی مورد نیاز را انتخاب و در نهایت برای حفظ سلامت بیمار اقدام کند.
عواملی مانند نوع و میزان غذا، وضعیت مزاج فرد، فصل های سال، موقعیت جغرافیایی ، سن و جنسیت روی شدت و سرعت سردی و گرمی در افراد تأثیر دارد.
هر ماه غذایی با توجه به طبع و مزاج خود وقتی وارد بدن می شود یک نوع طبع را بیشتر تولید می کند مثلاً کاهو که طبع سرد و تر دارد، بلغم خون را افزایش می دهد و در اصطلاح بلغم زا است . زنجبیل که طبع گرم و خشک دارد، صفرای خون را افزایش داده و صفرازا است. برنج سرد و خشک بوده و سودازا است. انگور گرم و تر می باشد و طبع دموی را افزایش می دهد.
از آنجایی که حفظ تعادل مزاج، ضامن سلامتی است. مصرف غذاهای سرد و گرم باید متناسب با مزاج افراد صورت گیرد. به عنوان مثال، مزاج سرد با دریافت غذاهای گرم به تعادل خود نزدیک می شود.
همچنین غذا باید در شرایط زمانی و مکانی مناسب و با توجه به سردی و گرمی متناسب با هر طبع و مزاجی مصرف شود تا به بدن آسیب نزند.
منبع : کتاب شناخت طبع ومزاج (احمد حبیب الهی)
